
Ukraina, a chińska dominacja w dostawach baterii i magnesów – strategiczne uzależnienie NATO
W 2025 roku Ukraina kontynuuje gwałtowny wzrost importu akumulatorów litowo-jonowych i komponentów do dronów, napędzany potrzebami militarnymi w obliczu trwającego konfliktu. W 2024 roku kraj sprowadził prawie 56 milionów baterii litowych, co stanowi dziewięciokrotny wzrost w porównaniu do 2021 roku. Ukraińskie firmy zbrojeniowe gromadzą zapasy w obawie przed dalszymi chińskimi restrykcjami eksportowymi, które Pekin systematycznie zaostrza. Chiny kontrolują 70% światowego wydobycia REE i 90% rafinacji, dominując także w produkcji baterii litowych i magnesów neodymowych – kluczowych dla elektroniki, silników i systemów obronnych.
Chińska kontrola nad sercem nowoczesnych technologii
Metale ziem rzadkich, takie jak lit, neodym, dysproz i prazeodym, są strategicznymi zasobami porównywalnymi z ropą naftową. Są niezbędne do produkcji turbin wiatrowych, silników elektrycznych, dronów i systemów rakietowych. Pekin zbudował monopol obejmujący wydobycie i przetwarzanie, co pozwala mu kontrolować ceny i dostępność. Dla Ukrainy, której obrona opiera się na technologii dronowej, to poważne ryzyko trudne do wyeliminowania.
Od kwietnia 2025 roku Chiny wprowadziły ograniczenia eksportowe na siedem REE (samarium, gadolin, terb, dysproz) oraz magnesy trwałe, wymagając licencji i danych o końcowych użytkownikach. W październiku lista została rozszerzona o holm i erb, a od grudnia 2025 licencje obejmą produkty zawierające nawet śladowe ilości chińskich REE. Choć tłumaczone ochroną bezpieczeństwa, faktycznie stanowią narzędzie nacisku na NATO i wsparcie dla Rosji.
Magnesy neodymowe – niewidzialne serce nowoczesnej broni
Magnesy neodymowe (NdFeB) są kluczowe dla silników dronów, systemów naprowadzania rakiet, czujników radarowych i stabilizatorów kamer. Każdy średni dron bojowy zawiera kilka do kilkudziesięciu takich magnesów, zapewniających wysoką moc przy niskiej masie. Ukraińskie drony, nawet produkowane lokalnie, w dużej mierze opierają się na chińskich magnesach, ponieważ Chiny dominują w technologii wysokotemperaturowej, dzięki dostępowi do dysprozu i terbu.
Po wprowadzeniu restrykcji eksport magnesów z Chin do UE spadł o 44% w kwietniu 2025 i 62% w maju, z częściowym odbiciem później. Proces licencyjny pozostaje nieprzejrzysty – pozytywnie rozpatrzono tylko około 25% wniosków.
Ukraiński przemysł obronny w cieniu chińskich komponentów
Firma Motor-G, największy w Europie producent silników do dronów, wytwarza blisko 100 tysięcy jednostek miesięcznie. Jednak kluczowe komponenty – magnesy neodymowe, drut miedziany i czujniki – wciąż pochodzą z Chin. Lokalna produkcja napotyka bariery technologiczne i finansowe, związane z przetwarzaniem REE i normami środowiskowymi.
W sektorze optoelektroniki firmy Odd Systems, SeekUAV, Oko Camera i Ochi Nochi rozwijają kamery termowizyjne (np. Kurba-256), ale nawet 90% urządzeń nadal pochodzi z Chin. Szacuje się, że 97% ukraińskich producentów dronów jest uzależnionych od chińskich komponentów.
Alternatywy istnieją, ale są bardzo kosztowne
Japonia, Korea Południowa i Niemcy rozwijają własną produkcję magnesów, ale koszty są nawet dwukrotnie wyższe z powodu braku tanich surowców i restrykcyjnych przepisów. Wiele firm zachodnich maskuje chińskie półprodukty jako „assembled in EU”. Według Snake Island Institute niemal wszyscy ukraińscy producenci dronów importują część komponentów z Chin, a 37% firm technologicznych wstrzymałoby działalność bez dostępu do nich.
Droga do niezależności – długa i kosztowna
Unia Europejska poprzez Critical Raw Materials Act (CRMA) wspiera recykling i rozwój kopalń REE w Skandynawii (m.in. odkrycie 8,8 mln ton w Norwegii). Cele na 2030: 10% wydobycia, 40% przetwarzania i 15% recyklingu krytycznych surowców w UE. Obecnie recykling REE w UE wynosi poniżej 1%, a efekty działań będą widoczne po 2030 roku.
Recykling nadal wymaga technologii separacji chemicznej licencjonowanych przez chińskie koncerny, co utrudnia uniezależnienie się od Pekinu.
Strategiczne wnioski dla NATO i Europy
Zależność od chińskich surowców to nie tylko problem gospodarczy, ale zagrożenie strategiczne. Restrykcje Pekinu spowalniają modernizację NATO, wpływając na produkcję dronów i broni precyzyjnej, zwłaszcza w kontekście wsparcia Chin dla Rosji w wojnie z Ukrainą.
NATO musi traktować REE, baterie i magnesy jako paliwa strategiczne, inwestując w dywersyfikację i niezależne łańcuchy dostaw, by utrzymać przewagę technologiczną w konfliktach przyszłości.
Źródła:
- Reuters – How China's new rare earth export controls work (October 2025). Szczegółowy opis nowych restrykcji eksportowych Chin na REE z października 2025 r., w tym dodanie pięciu elementów.
- Reuters – Ukraine lithium battery import data 2024
- Ośrodek Studiów Wschodnich – Chiny i surowce strategiczne (2025)
Tagi:
niedziela 2025-10-12T10:00:00