Zawieszenie restrykcji chińskich na eksport pierwiastków ziem rzadkich: Cienie nad stabilnością cen i dostępnością

Tło: Od eskalacji do tymczasowego zawieszenia

Chiny, z 60–70% światowej produkcji REE i 85–90% przetwarzania, od kwietnia 2025 r. stosują restrykcje eksportowe jako narzędzie geopolityczne.[2] Wówczas objęto siedem pierwiastków, w tym Dy i Tb – kluczowe dla magnesów trwałych w silnikach EV i turbinach wiatrowych. Licencje eksportowe i zakaz na cele wojskowe spowodowały natychmiastowe zakłócenia: ceny Dy wzrosły o 15%, Tb o 20%, a czasy zatwierdzeń wydłużyły się do 60 dni.[3]

9 października 2025 r. MOFCOM zapowiedział dalsze zaostrzenie: dodanie pięciu REE (holm – Ho, erb – Er, tul – Tm, europ – Eu, iterb – Yb) oraz limitów na grafit i technologie separacji.[4] Rynek zareagował paniką – kontrakty futures poszybowały, sygnalizując luki w dostawach. Zawieszenie z 7 listopada to reakcja na presję USA (po wyborach Trumpa) i UE, ale nie cofa kwietniowych środków. Jak podkreśla Reuters, to 'gest, ale nie rozwiązanie' – Dy i Tb pozostają pod ścisłą kontrolą.[5]

Co zatwierdził rząd chiński?

Komunikat MOFCOM precyzuje zawieszenie sześciu październikowych ogłoszeń na strategiczne zasoby.[6] Konkretnie:

Decyzja ma stabilizować łańcuchy dostaw, ale eksperci ostrzegają: to tylko odroczenie, nie eliminacja zależności od Pekinu (99–100% globalnej podaży Dy i Tb).[7]

Wzrost cen: Prognozy na 2026 r. i dalsze ryzyka

Nawet z zawieszeniem, rynek REE czeka volatilność. Dy i Tb, nieobjęte ulgą, napędzają presję cenową. Niechińskie źródła tych pierwiastków kosztują już 3–4 razy więcej niż chińskie (Dy: ~250 USD/kg spot, Tb: >1000 USD/kg).[8] Ta bifurkacja cenowa utrzyma się przez 2026 r., z premiami dla alternatyw, co podbije globalne koszty o 200–300%.

Dy i Tb: Po kwietniowych restrykcjach ceny w Europie potroiły się w ciągu miesiąca. Prognoza na 2026: wzrost o 10–20% w I kw., z volatilnością przez cały rok z powodu licencyjnych opóźnień (tygodnie–miesiące). Aktualne ceny: Dy oxide 191–198 USD/kg, Tb 816–823 USD/kg (5 listopada 2025), ale eksperci oczekują odbicia po spadkach z 2024 r.[9]

Ho: Zawieszenie stabilizuje krótkoterminowo, ale jako ciężki REE, podlega podobnym bottleneckom. Ceny oxide ~61–62 USD/kg rosnące o 15–25% w scenariuszu eskalacji.[10]

Globalnie, rynek REE wart 10 mld USD w 2025 r. urośnie o 8%, ale restrykcje na Dy/Tb (15% wzrostu popytu w 2026) spowodują skoki cen o 20–30% w sektorach EV i OZE. Dy i Tb jako top 3 pod względem ryzyka cenowego.[11]

Brak dostępności: Chroniczne luki w dostawach

Zawieszenie nie rozwiązuje rdzenia problemu: 99–100% Dy i Tb z Chin, z ograniczeniami powodującymi 60% spadek wolumenów dostaw w Q1 po restrykcjach. To tworzy 'strukturalne niedobory' przez 2026 r.[12]

Dy i Tb: Midstream scarcity – brak maszyn do separacji poza Chinami prowadzi do tygodniowych–miesięcznych opóźnień. Zapytania o alternatywy (np. z recyclingu) wzrosły, ale podaż nie nadąża; ostrzeżenia przed 'przedłużoną zależnością' do 2027 r.[13]

Ho i inne: Zawieszone, ale potencjalne wznowienie w 2026 r. grozi multi-kwartalnymi bottleneckami, zwłaszcza w aplikacjach high-tech (lasery, magnesy). Globalna produkcja poza Chinami to zaledwie 12% (Australia) + 6% (USA), co nie pokryje 20% luki z restrykcji.[14]

W efekcie: branże motoryzacyjna i energetyczna ryzykują przestoje – np. F-35 zużywa 900 funtów REE-magnesów, a brak Tb opóźni produkcję o miesiące. Prognozy 15% deficyt Dy/Tb w 2026 r., pogłębiając globalne niedobory.[15]

Podsumowanie: Oddech z haczykiem

Decyzja chińskiego rządu z 7 listopada 2025 r. zawiesza nowe restrykcje, ale pozostawia Dy i Tb jako miny zegarowe. Wzrost cen o 20–300% (w zależności od źródła) i chroniczny brak dostępności (60% spadki dostaw, deficyty do 2027) zagrażają stabilności rynku. To przypomnienie: zależność od jednego dostawcy to ryzyko, które eskaluje koszty i zakłóca łańcuchy. Branża musi monitorować – kolejny rok zdecyduje o kształcie globalnej podaży REE.[16]