Ukraina, a chińska dominacja w dostawach baterii i magnesów – strategiczne uzależnienie NATO

Chińska kontrola nad sercem nowoczesnych technologii

Metale ziem rzadkich, takie jak lit, neodym, dysproz i prazeodym, są strategicznymi zasobami porównywalnymi z ropą naftową. Są niezbędne do produkcji turbin wiatrowych, silników elektrycznych, dronów i systemów rakietowych. Pekin zbudował monopol obejmujący wydobycie i przetwarzanie, co pozwala mu kontrolować ceny i dostępność. Dla Ukrainy, której obrona opiera się na technologii dronowej, to poważne ryzyko trudne do wyeliminowania.

Od kwietnia 2025 roku Chiny wprowadziły ograniczenia eksportowe na siedem REE (samarium, gadolin, terb, dysproz) oraz magnesy trwałe, wymagając licencji i danych o końcowych użytkownikach. W październiku lista została rozszerzona o holm i erb, a od grudnia 2025 licencje obejmą produkty zawierające nawet śladowe ilości chińskich REE. Choć tłumaczone ochroną bezpieczeństwa, faktycznie stanowią narzędzie nacisku na NATO i wsparcie dla Rosji.

Magnesy neodymowe – niewidzialne serce nowoczesnej broni

Magnesy neodymowe (NdFeB) są kluczowe dla silników dronów, systemów naprowadzania rakiet, czujników radarowych i stabilizatorów kamer. Każdy średni dron bojowy zawiera kilka do kilkudziesięciu takich magnesów, zapewniających wysoką moc przy niskiej masie. Ukraińskie drony, nawet produkowane lokalnie, w dużej mierze opierają się na chińskich magnesach, ponieważ Chiny dominują w technologii wysokotemperaturowej, dzięki dostępowi do dysprozu i terbu.

Po wprowadzeniu restrykcji eksport magnesów z Chin do UE spadł o 44% w kwietniu 2025 i 62% w maju, z częściowym odbiciem później. Proces licencyjny pozostaje nieprzejrzysty – pozytywnie rozpatrzono tylko około 25% wniosków.

Ukraiński przemysł obronny w cieniu chińskich komponentów

Firma Motor-G, największy w Europie producent silników do dronów, wytwarza blisko 100 tysięcy jednostek miesięcznie. Jednak kluczowe komponenty – magnesy neodymowe, drut miedziany i czujniki – wciąż pochodzą z Chin. Lokalna produkcja napotyka bariery technologiczne i finansowe, związane z przetwarzaniem REE i normami środowiskowymi.

W sektorze optoelektroniki firmy Odd Systems, SeekUAV, Oko Camera i Ochi Nochi rozwijają kamery termowizyjne (np. Kurba-256), ale nawet 90% urządzeń nadal pochodzi z Chin. Szacuje się, że 97% ukraińskich producentów dronów jest uzależnionych od chińskich komponentów.

Alternatywy istnieją, ale są bardzo kosztowne

Japonia, Korea Południowa i Niemcy rozwijają własną produkcję magnesów, ale koszty są nawet dwukrotnie wyższe z powodu braku tanich surowców i restrykcyjnych przepisów. Wiele firm zachodnich maskuje chińskie półprodukty jako „assembled in EU”. Według Snake Island Institute niemal wszyscy ukraińscy producenci dronów importują część komponentów z Chin, a 37% firm technologicznych wstrzymałoby działalność bez dostępu do nich.

Droga do niezależności – długa i kosztowna

Unia Europejska poprzez Critical Raw Materials Act (CRMA) wspiera recykling i rozwój kopalń REE w Skandynawii (m.in. odkrycie 8,8 mln ton w Norwegii). Cele na 2030: 10% wydobycia, 40% przetwarzania i 15% recyklingu krytycznych surowców w UE. Obecnie recykling REE w UE wynosi poniżej 1%, a efekty działań będą widoczne po 2030 roku.

Recykling nadal wymaga technologii separacji chemicznej licencjonowanych przez chińskie koncerny, co utrudnia uniezależnienie się od Pekinu.

Strategiczne wnioski dla NATO i Europy

Zależność od chińskich surowców to nie tylko problem gospodarczy, ale zagrożenie strategiczne. Restrykcje Pekinu spowalniają modernizację NATO, wpływając na produkcję dronów i broni precyzyjnej, zwłaszcza w kontekście wsparcia Chin dla Rosji w wojnie z Ukrainą.

NATO musi traktować REE, baterie i magnesy jako paliwa strategiczne, inwestując w dywersyfikację i niezależne łańcuchy dostaw, by utrzymać przewagę technologiczną w konfliktach przyszłości.